Bóng đá Italy và Serie A từ khoảng hai năm qua chứng kiến những sắc thái quen thuộc đến từ Jose Mourinho. Vẫn những nét mặt cau có cứ như thể luôn mang một mối hận thù truyền kiếp nào đó. Vẫn một con người thật sống trong thế giới bóng đá nhưng cứ như thể bước ra từ trong những bộ phim hư cấu. Vẫn phong thái của một "đại ca" trên băng ghế huấn luyện, vẫn làm chủ phòng họp báo bằng tài thao túng tâm lý và ngôn từ chua ngoa. Đôi khi, Mourinho khiến người khác có cảm giác bản thân ông là kẻ hoang tưởng khi nhất mực cho rằng CLB của mình là nạn nhân của một âm mưu thâm độc nào đó từ giới trọng tài, truyền thông và những nhà điều hành bóng đá.
Vẻ cau có, khó gần quen thuộc của Mourinho trong một buổi tập của Roma tại đại bản doanh Trigoria ở Rome. Ảnh: Reuters
Mourinho không thay đổi so với cách đây một thập kỷ, và thứ bóng đá hay cách ông giành chiến thắng thì vẫn như cũ. Kiểm soát bóng chỉ 28%, chỉ một pha dứt điểm trúng đích so với 23 của đối thủ, giá trị bàn thắng kỳ vọng đạt được chỉ 0,03, thời gian bóng thực lăn trên sân chỉ 54 phút dù có tới 14 phút bù giờ tổng cộng, đó là Roma của Mourinho trong trận hòa 0-0 ở lượt về bán kết Europa League trước Leverkusen.
Nhưng kết quả ấy đủ để đội bóng của vị HLV 60 tuổi giành vé vào chung kết. Đó là chiến thắng của thứ bóng đá mà Mourinho tôn thờ và theo đuổi, như gợi nhớ cách ông từng cùng Inter vượt qua một Barca hùng mạnh nhất năm 2010. Cảnh tượng trên sân Bay Arena sau trận bán kết lượt về Europa League lần này chỉ khác ở Camp Nou 13 năm trước ở chỗ Mourinho không chạy vòng quanh sân ăn mừng đầy ngạo nghễ. "Tôi không thể làm thế trước mặt những người tôi xem là bạn, và Xabi Alonso là một người bạn", HLV người Bồ Đào Nha giải thích. Alonso là học trò cưng của Mourinho trong ba mùa ông dẫn dắt Real giai đoạn 2010-2023, và sau đó trở thành bạn thân.
Tờ Guardian bình luận: "Roma của Mourinho đã thắng tối thiểu trên sân nhà ở lượt đi, vì sao họ phải tìm cách chơi tấn công trên đất khách? Bạn không cần phải là Mourinho để hiểu được điều đó, và bạn sẽ làm điều đó nếu là Mourinho".
Từ khoảng 15 năm trở lại đây, bóng đá đỉnh cao ở cấp CLB đã chuyển dịch sang những khái niệm về kiểm soát bóng và gây áp lực tầm cao, tức chơi bóng theo thế chủ động và cửa trên. Nhưng Mourinho như đứng ngoài dòng chảy đó của thời cuộc.
Một sự kiện xảy ra vào hè 2008 đã biến Mourinho thành vị HLV như hiện tại. Đó là khi Barca quyết định chọn Pep Guardiola - mới chân ướt chân ráo vào nghề - làm HLV trưởng, thay vì Mourinho đã dày dạn kinh nghiệm - khẳng định một nghi ngờ từ lâu của HLV người Bồ Đào Nha rằng CLB xứ Catalonia chưa bao giờ thực sự chấp nhận ông, dù ông đã gắn bó với họ từ cuối 1990 trong vai trò một người thông ngôn rồi trợ lý cho các HLV Bobby Robson và Louis van Gaal, rằng ông chỉ là một kẻ ngoại đạo và Barca sẽ chỉ chọn những người thật sự thuộc về họ. Biến cố này như biến Mourinho thành người chống lại Barca, chống lại trường phái mà CLB này truyền bá: nếu họ hay một ai đó muốn chơi với quả bóng, thì Mourinho sẽ chiến thắng mà mà chẳng cần có nó.
Tuy nhiên, thứ bóng đá mà Mourinho theo đuổi ở đầu sự nghiệp không hẳn bắt đầu theo cách đó. Porto, Chelsea rồi Real Madrid của ông đều ít nhiều cho thấy sự linh hoạt và mềm dẻo, đã có những lúc chơi bóng đá tấn công. Nếu Guardiola được xem là người truyền bá sâu rộng nhất của "Juego de Posicion" hay "bóng đá định hướng vị trí", Mourinho cũng thuộc hàng ngũ trường phái này.
Nhưng sau lần bị Barca từ chối đó, Mourinho bắt đầu đi theo con đường trái ngược hoàn toàn với những tôn chỉ của Guardiola. Ông đề cao phương châm "kẻ có bóng sẽ luôn mang theo nỗi sợ" và đặc biệt trung thành với triết lý này kể từ nhiệm kỳ thứ hai với Chelsea.
15 năm qua, kể từ mùa hè 2008 đó, có những thời khắc của riêng nó. Bị ruồng bỏ, Mourinho càng không thể thoái lui. Ông luôn trù tính cho một ngày báo thù. Chiến tích mà Mourinho đạt được cùng Inter đáng nhớ theo cách của riêng nó. Trong trận bán kết lượt về Champions League 2010, thầy trò Mourinho thua 0-1 với chỉ 10 người trên sân cùng tỷ lệ kiểm soát bóng 19%, nhưng vẫn vào chung kết bằng thắng lợi chung cuộc 3-2. Màn báo thù vĩ đại ấy trước Barca còn quan trọng hơn cả việc sau này Real của Mourinho vô địch La Liga 2011-2012, chấm dứt chuỗi triều đại thành công của Guardiola với Barca.
Mourinho phấn khích chạy quanh Camp Nou mừng chiến thắng chung cuộc 3-2 của Inter trước Barca ở lượt về bán kết Champions League năm 2010. Ảnh: AFP
Guardiola có thể đã kiệt sức sau hai năm liền đối đầu Mourinho tại Tây Ban Nha, nhưng cuộc chiến ấy cũng đã lấy đi của "Người Đặc Biệt" nhiều thứ hơn. Lần gần nhất Mourinho vô địch một giải quốc nội là danh hiệu Ngoại hạng Anh cùng Chelsea vào mùa 2014-2015. Nhưng rồi, ông cũng bị sa thải vào giữa mùa kế tiếp. Sau đó, là những năm tháng với nỗi thất vọng tăng dần theo thời gian ở Man Utd và Tottenham, dù không hẳn Mourinho không đạt thành tựu nào ở hai đội này.
Mourinho từng dẫn dắt Man Utd đến vị trí thứ hai ở Ngoại hạng Anh, đoạt Cup Liên đoàn và Europa League. Các tập thể Man Utd về sau vẫn chưa thể bắt kịp thành tích giành 81 điểm như dưới thời Mourinho mùa 2017-2018 mà họ về nhì, và cũng không giành thêm được một danh hiệu nào khác, tính đến trước Cup Liên đoàn mùa này.
Mourinho cũng đã đưa Tottenham lên vị trí thứ sáu, rồi vị trí thứ bảy vào thời điểm ông bị sa thải một tuần trước trận chung kết Cup Liên đoàn năm 2021. Đấy có thể không phải là những thành tích đáng tự hào, bởi Tottenham của Antonio Conte ở mùa giải kế tiếp từng giành vé tham dự Champions League. Nhưng sự hỗn loạn mà đội bóng này đang trải qua ở mùa 2022-2023 cho thấy Tottenham cũng chẳng tốt hơn lúc Mourinho rời đi.
Thực tế từ khoảng 10 năm trở lại đây cho thấy các đội bóng chỉ tìm đến Mourinho khi họ đã bắt đầu đi xuống, và họ cầu cứu ông để làm chậm quá trình ấy. "Suy cho cùng, niềm hy vọng cải thiện tình hình cũng dễ hơn nhiều so với việc bắt đầu quy trình cải cách toàn diện đối với một CLB", Guardian bình luận.
Mourinho mừng cup Europa Conference League 2022 cùng Roma sau trận chung kết thắng Feyenoord 1-0 trên sân Tirana, Albania. Ảnh: UEFA
Đà đi xuống nhiều năm qua tưởng như đã đưa Mourinho dần vào hoàng hôn sự nghiệp. Ông đã 60 tuổi và không bận tâm nhiều đến tiền bạc. Nhà cầm quân này cũng không còn thiết tha tranh đấu dữ dội như ngày trước. Nhưng bóng đá vẫn cần đến Mourinho, như một hoài niệm xưa cũ và thú vị.
Các chức vô địch Champions League mà Mourinho từng giành được với Porto năm 2004 và Inter năm 2010 thuộc số ít những lần các đội bóng trung bình về tiềm lực thắng được đà thống trị của các CLB giàu có. Trong dòng chảy của sự phát triển, Mourinho không còn ở vị trí tiên phong về chiến thuật. Ông chọn theo con đường lỗi thời một cách có chủ đích, như một người thợ dệt nhất mực coi trọng tấm vải mà anh ta làm ra là bằng khung dệt thủ công thay vì máy kéo sợi.
Mourinho giờ là một nhân vật của quá khứ, mang đến cầu nối với những hoài niệm xưa cũ, trong một dòng chảy tân tiến mà đôi lúc nhiều người cảm thấy không thể theo kịp.
Trong vài tuần lễ qua, Mourinho đã bị xử phạt vì những phát biểu đối với trọng tài, chứng kiến một trợ lý bị đuổi khỏi sân vì tấn công đối thủ, cũng như khoét sâu vào nỗi đau của các CĐV Tottenham khi cạnh khóe chủ tịch Daniel Levy. Nhưng đó lại chính là những bản hit mà người ta muốn được nhìn thấy Mourinho trình diễn, ít nhất là vào lúc này.
20 năm đã qua kể từ trận chung kết cup châu Âu đầu tiên mà Mourinho góp mặt. Đó là lúc Porto của ông ở chung kết Cup UEFA tìm cách câu giờ và giả vờ chấn thương để rồi đánh bại Celtic tại Seville, Tây Ban Nha. Hôm nay, Mourinho lại đến với một trận chung kết khác, với Roma và đối thủ là Sevilla cái tên gợi hoài niệm xưa cũ. Đây không còn là một trận cầu ở cấp độ cao nhất nữa. Nhưng Mourinho vẫn tự tin biết cách để giúp đội của ông hướng đến chiến thắng, như cách ông từng cùng roma thắng ở chung kết Europa Conference League vào năm trước. Và Mourinho vẫn biết cách khiến nhiều người phải để mắt tới.
Hoàng Thông (theo Guardian)
